1 sewnika 1999 roku minãła 60-tô roczëzna wëbuchù II wòjnë swiatowéj. W tém miesącu mijô téż 17 lat jak społeczeństwò gminë Lëpincë pòstawiło Krziż-Pómnik na Piszczatéj Górze w Bòrzëszkòwach pamiącë tëch co walczëlë i zdżinãlë za Òjczëznã. Z téj òkazji lëpnicczi part Zrzeszeni Kaszëbskò-Pòmòrsczigò przeprowadzëł Apel Pòległich.

Nim nadszedł dzéń roczëznë w zélnikù òstôł òdnowiony krziż, stôrô kòprowô blacha z pamiątkòwi tôblëcë zastąpiono nową, miast sztachét zawisł żelazny grëbi lińcuch, zrobiono pòrządk wkół placu. Bë bëło to wszëstkò mòżlëwi nie òbeszło sã bez szëkani sponsorów. Dëtczi w głównôj czãscë przekôzôł Urząd Gminë z Lëpińc. Jinszi sponsorzë to: Zakład Górniczy w Òstrétim, Przedsiębiorstwo Odzieży Ochronnej i firma „Drwal” z Lëpinc, Sklep Wielobranżowy Wastnych Kapiszków z Łączégò, Przedsiębiorstwo „Artech II” z Lëpinc, Wasta Henryk Gańsczi i Stanisław Bòrzëszka z Bëtowa. Robòtë renowacyjny wëkònalë bratowie Henryk i Kazmierz Felsczich z Bòrëszk, pòrządkama zajãlë sã bratowie Stefan i Kazmierz Bòrzëszkòwsczich mieszkającô na Piszczatéj Górze, w pòblisczim môlu pómnika.

Syrenë strażacczé punktualno ò 12:00 òbznajmiłë pòczątk Apelu. Òstôł zapôlony znicz, a òbok pómnika stanãła Harcerskù Warta ùczniów szkòłë z Lëpinc pòd przewòdnictwem ich druchnë, szkólnéj Marii Latuszewsczij. Na rozpòczãcy wszëtcë zebróny zaspiéwalë himn państwòwi. Pòtémù przédnik lëpnicczégò partu, Andrzej Lemańczik, pòwitôł zgromadzonëch przë Krziżu-Pómnikù. Prócz dzecy szkół z Lëpińc i Bòrëszk, miejscowégò lëdztwa i członków ZKP, stawilë sã: Bëtowsczi Starosta-Leszek Pałasz, Bëtowsczi Burmistrz-Leszek Waszkiewicz, Wójta Gminë Lëpincë-Leopold Jankòwsczi, Przewodniczący Gminnéj Radë-Roman Reszka, Szółtes Bòrëszk-Jan Kuik Studzińsczi, Probòszczowie parafii: Bòrëszk-ks. Jan Flisikòwsczi, Lëpinc-Leszek Wołoszyk, Zôpcénia-Henryk Kòwalsczi, Direktorzy Szkół: Bòrowigò Młina-Maria Stormann, Brzôzna Szlachecczigò-Piotr Brachfogiel, Lëpinc-Franciszek Latuszewsczi, Zôpcénia-Roman Kiedrowsczi, Przédnicë Partów ZKP: Bëtowa-Piotr Dzekanowsczi, Człuchowa-Janusz Spiczak Brzezinsczi i Marian Fryda, Stëdnic-Stanisław Szroeder, sponsorzë, wikonawcë robót.

We wspòmnieniach Apelowich, przédnik Andrzej Lemańczik wziwôł pòległich do stawieni sã na apelu. Wëmieniony òstalë: Wójta Lëpinc i Bòrëszk-Józef Słomińsczi, Wójta Brzôzna-August Lew Kiedrowsczi, Komendant „Gryfa Pòmòrsczigò”-Józef Gierszewsczi, ùmãczony w lagrach ksãża: Franciszek Gabrych, Józef Bòrëszkòwsczi, Franciszek i Jan Glëszczinsczich, pòległich w kampanii wrzesniowéj szkólnich, wszëtczich chtërni zdżinãlë z rąk òprawców. Daléj prowadzôł za nich mòdlëtwë bòrëszkòwsczi proboszcz. Dzecë ze szkòłë z Lëpinc deklamòwałë patriotyczny wierzte, a przërëchtowała ich szkólnô Marzena Warnke. Pôrã słów rzek jesz Starosta Pòwiatowi i téj delegacje złożëłë pòd pómnikã kwiatë.

Teru nastąpił baro wôżny dzél Apelu. Referatë wëgłosëlë Naczelny „Pòmeranii”-dr Cezary Obracht Prondzyńsczi i Przédnik Partu ZKP z Chòjnic-mgr Kazmierz Òstrowsczi. Piérszi mówca przëbôczôł czasë II wòjnë swiatowi. Przëtoczã tu fragmenta mòwë: „Oddając cześć tym, którzy polegli w obronie Ojczyzny powinniśmy pamiętać – wojna zaczyna się w sercach i umysłach. W sercach i umysłach nie tylko polityków, ideologów czy wojskowych. W sercach i umysłach każdego z nas! Brak tolerancji, brak otwartości i uznania dla odmienności zawsze prowadzi do wrogości, a ta z kolei do agresji. My, Kaszubi przez setki lat doświadczaliśmy skutków takiej właśnie wrogości i braku tolerancji. A najtragiczniej przyszło nam za to zapłacić w czasie ostatniej wojny. Stąd też najbardziej jesteśmy upoważnieni i zobowiązani do tego, aby nieustannie przestrzegać przed skutkami braku tolerancji i otwartości na innych. To jest także zobowiązanie dla nas samych – my również powinniśmy takie postawy prezentować. [...] Przykładów rewizji i ujawniania nowych faktów związanych z okresem wojennym mamy w Europie mnóstwo, a każdy z nich mówi nam o tym, że choć wojna dawno się skończyła, jej skutki trwają!”. W tém miejscu mówca wërëchòwôł faktë: „martwe konta”, proces Ericha Priebkego, przymusową sterylizację, problemy ze ściganiem zbrodniarzy hitlerowskich, proces M. Papona, sprawa Mircei Eladiego, „Historikenstreit” itd. Referent wspómnął słowa kaszëbsczégò ideologa - Lecha Bądkòwsczégò z 1979 r., z jakże wemòwnyma „Pamiętać o wszystkim – tak, nienawidzić – nie”. Na zakùńczenié Naczelny „Pomeranii” rzek: „Przebaczyć – to jest zgodne z naszym duchem. Zapomnieć – byłoby oznaką słabości. Nas, tu na kresach Rzeczpospolitej stać na przebaczenie i stać na pamięć – w imię tych, którzy leżą tu i w wielu innych znanych i bezimiennych mogiłach. Cześć ich pamięci!”. Drëdżi mówca przëbôcziwôł czasë pò II wòjnie swiatowi. Jak no lëdztwò z Gochów w 1946 r. chòwało doczesny szczątczi Józefa Słomińsczégò. Jak to pòstawiono pierszi krziż na Piszczatéj Górze. Słowa Chòjnicczégò Przédnika: „W całej gminie Lipnica nie ma zapewne miejsca, z którym tak silnie zrosła się pamięć o ofiarach II wojny światowej, jak tutejsze wzgórze. Tradycja składania na Górze Piszczatej hołdu poległym i pomordowanym narodziła się wkrótce po wojnie, gdy jeszcze nie zdążyły zabliźnić się dotkliwe rany...” mają do dzys dnia znaczenié i mùszimë pò przeszło 50 latach ò nich téż pamiãtac. Bëłë téż taczé słowa: „Nie ma w spisie nazwisk tych mieszkańców, którzy stracili życie w mundurach żołnierzy niemieckich. Trudno ich umieszczać obok zamordowanych bohaterów. Historia obeszła się z nimi okrutnie, gdyż na wojnę zostali powołani pod terrorem psychicznym i wskutek skomplikowanych okoliczności życiowych, lecz w duszy do końca pozostali Polakami” i w innym miejscu „Dlatego tak ważny jest ten pomnik, świadectwo nieludzkich czasów, trwała pamiątka dziejów. Oby jak najczęściej przychodzili tu dorośli i dzieci wspominać tych, co służyli Ojczyźnie i otworzyli sobie drogę do nieba”. Mëszlã, że bëło to żëczbą wszëtczëch w tim miejscu zgromadzonëch.

Pò pòdzãkòwaniach lëpnicczégò przédnika i òdspiéwani himnu „Tam gdze Wisła...” proszoni gòsce ùdalë sã do szkòłë w Bòrëszkach na kawã, kùcha i cos kù pòkrzepieni cała. Tén dzél jimprezë mòckò sponsorowôł szef lëpnicczéj piekarni-Wasta Zbigniew Fabczak. Co nie bëło rzekłi na Piszczatéj Górze, tu bëło dogôdóny.
Wszëchsternôsczim za tą pamiãc, a i pòmòc Bóg zapłac!